یوسف عابدی[۱]

دانشجوی دکتری علم اطلاعات و دانش‌شناسی، گرایش مدیریت اطلاعات و دانش، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران

چکیده

مقدمه: حوزه پزشکی ورزشی برای تحقق بهینۀ هدف خود با مسائل و مباحث بین‌رشته‌ای متعددی مواجه است. برگزاری رویدادهای علمی مانند کنفرانس یکی از روش های توسعه این حرفه است. شناسایی ساختار تولیدات علمی کنفرانسی این حوزه در سطح بین‌المللی کمک می‌کند اقدامات فعالان حوزه همسو با روندها و گرایشات کشورهای پیشرو این حوزه صورت گیرد. هدف این پژوهش شناسایی الگوها و روندهای تولید علمی کنفرانسی در حوزه پزشکی ورزشی با استفاده از مفاهیم و تکنیک‌های علم‌سنجی شامل سنجش روند انتشارات و استنادها، الگوهای مشارکت کشورها و زبان‌ها، پدیدآورندگان حقیقی و حقوقی، همچنین موضوعات و محورهای کلیدی است.

روش کار: برای گردآوری داده‌ های این پژوهش از دو پایگاه نمایه‌کنندۀ مقالات کنفرانس زیر مجموعه Web Of Science استفاده شده است. با جستجوی تخصصی آثار پزشکی ورزشی در پایگاه‌های نمایه استنادی بدون محدودیت زمانی، تعداد ۱۳۰ رکورد (از سال ۱۹۸۹ تا ۲۰۲۲) بازیابی و تحلیل شد. استخراج نتایج بر اساس مفاهیم و روش‌های علم‌سنجی انجام شده است. برای مقایسۀ جایگاه مجموعه تولیدات کنفرانسی از مجموعه پایگاه مدلاین استفاده شد. روند تعداد تولیدات علمی و محاسبه نرخ رشد متوسط، همچنین سنجش وضعیت استناد با بهره‌گیری از پایگاه Clarivate و نرمافزار اکسل انجام شده است همچنین خوشه بندی واژگان کلیدی و ترسیم شبکۀ هم‌آیندی نیز با نرم‌افزار وی‌اواس ویوئر صورت گرفته است.

یافته‌ها: تعداد ۱۳۰ اثر بررسی شده سهم یک درصدی از کل تولیدات علمی حوزه پزشکی ورزشی دارند. تولیدات کنفرانسی پزشکی ورزشی نمایه شده طی ۳۴ سال با نرخ انتشار متوسط ۴ رکورد و ۶.۵ استناد دریافتی در سال، شاخص اچ ۱۶ را به دست آورده اند. حدود ۸۸.۵ درصد از تولیدات به زبان انگلیسی است و ایالات متحده امریکا با پوشش حدود ۴۴ درصد تولیدات بیشترین سهم را از میان کشورهای مشارکت‌کننده داشته است. پدیدآورندگان، وابستگی سازمانی تولیدات بررسی شده ساختاری نسبتاً تخت و گسترده دارد. در این مقاله ۱۰ موضوعات برتر و نقشۀ شبکه همایندی واژگان آن در ۵ کلاستر استخراج شد.

نتیجه‌گیری: تولیدات علمی کنفرانسی پزشکی ورزشی روندی آهسته و پیوسته دارد، اما میزان استناد دریافتی آن‌ها رشد مستمر نمایی را تجربه کرده است که الگویی برای رفتار بلندمدت در اختیار می‌گذارد. با توجه به عدم تمرکز محمل انتشاراتی این آثار، پیشنهادی برای تسهیل دسترس‌پذیری مخاطبان به آثار کیفی این حوزه مطرح شده است. بر اساس وضعیت همکاری، همچنین ترکیب ساختار دانش در مجموعه تولیدات علمی این حوزه موضوعاتی برای پژوهش‌های آتی (تحلیل رفتار همکاری میان پدیدآورندگان؛ و تحیل ساختار مقالات پزشکی ورزشی نمایه شده در مجلات بین‌المللی) مطرح شده است.

کلیدواژه‌ها : پزشکی ورزشی، علم‌سنجی، کنفرانس، تولیدات علمی، توسعه حرفه‌ای